‘Geef je tuin terug aan de natuur’
Egels als Douwe, Robin en Bennie schitteren in de filmpjes die kunstenares Anke van Westerlaak maakt van opnames in haar natuurlijke tuin aan de Nieuwebildtdijk. Deels laat ze hun natuurlijke gedrag zien, deels worden het grappige scènes. Uit alle video’s spreekt grote liefde voor het diertje dat het momenteel zo moeilijk heeft.
Twee egeltjes die een regenworm delen, net zoals Lady en de Vagabond een spaghettisliert. Anke van Westerlaak toont een van de honderden egelfilmpjes op haar laptop. ,,Het mooie aan egels is dat ze zo dichtbij de mensen komen en toch geen huisdieren zijn”, verklaart de kunstenares haar liefde voor de egel. Anke maakt de video’s van egels zoals Beer, Bennie en Robin en plaatst ze online, onder andere in een groep egelliefhebbers van 8000 leden.
Ze maakt de filmpjes tussen maart en oktober, als de egels niet in winterslaap zijn. Die maanden bekijkt ze elke ochtend de beelden van haar wildcamera in de tuin. En soms kijkt ze zomaar een uur mee met de life-camera vlakbij de ondiepe vijver. ,,Met de camera’s kun je ze heel mooi in hun natuurlijke gedrag observeren. Dat is heel erg genieten.”
Dat de egels namen hebben, betekent dat ze de stekelige diertjes kan onderscheiden en herkent op kleur en grootte. Ook weet ze welke egeltje een vrouwtje is. ,,,Mensen vinden dat bijzonder, maar je leert ze kennen als je goed kijkt.” En inderdaad, Douwe is een dikkerdje, net als Beer, en Robin is een vrouwtje omdat grote egels – mannetjes – om haar heen drentelen.
De filmpjes zijn te duiden als een combinatie van dierenliefde, licht activisme en kunstzinnige fascinatie voor de relatie van mens tot in het wilde levende dieren. ,,In mijn kunst gebruik in de egel niet, maar de relatie tussen mensen en dier staat wel centraal in mijn grafiek, installaties en videokunst.”
In Leeuwarden begon ze in 2015 al met het maken van opnames, toen er een egeltje met drie kleintjes in haar tuin vlak buiten het centrum kwam rondscharrelen. ,,Heel leuk natuurlijk, maar eigenlijk is het vreemd dat ze in de stad leven. Ze moeten wel, want op het platteland verdwijnt hun habitat. Toen we hier in 2018 naar de Nieuwebildtdijk verhuisden vroeg ik me af: zouden hier wel egels zijn? Er is minder bebouwing, maar de landbouw neemt hier alle ruimte in.”
Ze maakte haar eigen tuin natuurvriendelijker en zaaide wilde inheemse bloemen. Gelukkig bleek al de tweede nacht dat er egels waren. ,,Anders had ik het echt gemist.” Om de egels beschutting en eten te kunnen geven maakte haar man een ren waarin ze kittenbrokjes legden. Ook zorgden ze voor egelhuisjes waar de egels eventueel hun winterslaap in kunnen doen. Al snel kwamen er veel egels in hun tuin, vooral mannetjes. Vorig jaar telde Anke er zelfs twintig verschillende.
Hoe schattig en grappig de filmpjes ook zijn, de wetenschap dat bijna alle egels hoogstwaarschijnlijk inmiddels dood zijn, stemt triest. Dit seizoen had ze er maar vier in de tuin. ,,En dit jaar heb ik ook voor het eerst geen jonge egels in de tuin gehad. Vorig jaar drie, daarvoor vijf. Ik hou mijn hart vast voor volgend jaar.” De egels hebben het moeilijk, zo is bekend. Volgens Natuurmonumenten is de helft van alle egels in de laatste tien jaar verdwenen, met als oorzaak dat er steeds minder plek is voor ze.
Naast gebrek aan habitat maakt het verkeer en landbouwmachines veel slachtoffers. Toevallig ontdekte Anke afgelopen zomer dat egelvrouwtje Robin was doodgemaaid is in het weiland naast haar huis. ,,M’n hondje Tommie vond een egelpootje in het weilandje dat een dag ervoor was gemaaid. Ik vond het heel erg, ze had daar een nestje gemaakt. Egels rollen zich op bij gevaar, ze maken geen schijn van kans.”
Een keer verzorgde ze een egel die door een strimmer gewond was geraakt met wondklei en antibiotica van de dierenarts, en later bracht een buurvrouw een piepjonge egel die ze op een hondenuitlaatplek had gevonden. Beide keren lukte het Anke om de egels te helpen. ,,Maar het zijn geen huisdieren en ik vond het een grote verantwoordelijkheid, ze zijn dan beter af bij een opvang.”
Wat de egel helpt om te overleven is de tuin egelvriendelijk maken, weet Anke, of in breder opzicht natuurvriendelijker. ,,De natuur streeft altijd naar balans en alles hangt met alles samen. De mens die de tuin vol tegels legt en mieren bestrijdt ziet dat verband soms niet.” De tuin van Anke is intussen een voorbeeld van het effect van een natuurvriendelijke tuin. Het bruist ook in november van het leven. Mussen en mezen doen zich tegoed aan zonnepitten en duiven rusten in de boom. Achterin de tuin staat een bordje met This is an Ark. ,,Ik draag het niet actief uit, maar toen mensen hier tijdens de Atelierroute kwamen, vroegen ze me wat het betekent. Ark staat voor acts of restorative kindness, het is een lappendeken aan tuinen en plekken van over de hele wereld die aan de natuur worden teruggegeven.”
www.wearetheark.org
Tips van Anke: – De egels zijn nu in winterslaap. Ga dus geen bladeren of rommelige hoekjes opruimen. - Het minste dat je kan doen is een bakje water neerzetten, vooral tijdens de droge zomers. - Wil je de inheemse dieren echt helpen? Geef dan een stukje van je tuin terug aan de natuur.
