Boek over Pietsje Hannema’s indrukwekkende levensverhaal
Een liefdeloze opvoeding, seksueel misbruik en amputatie van haar linkerbeen: het duizelt je als je hoort wat Pietsje Hannema (56) uit St.-Jacobiparochie allemaal voor de kiezen heeft gehad. Na de amputatie van haar been in 2007 heeft ze jaren hard gevochten om weer vrij te kunnen bewegen, terwijl ze tegelijkertijd een zelfde gevecht leverde om af te rekenen met de demonen uit haar verleden. Het is haar gelukt, en als kroon op haar “tweede, nieuwe leven” verscheen vorige week ‘Jij hebt ook altijd wat!’ van uitgever en schrijver Eddy van der Noord, die haar indrukwekkende levensverhaal optekende. ,,Dit is myn ferhaal. Einlings haw ik rjocht fan sprekken.”
Aan de keukentafel in haar woning, tegenover de watertoren in St.-Jacob, vertellen Pietsje en Eddy hoe ze elkaar leerden kennen. Want er was een mooi toeval voor nodig om de Stjabuurtster en de uitgever uit Grou bijeen te brengen. ,,Taksysjauffeur Bauke út Grou koe Pietsje, en hy fertelde my yn it hiel koart oer Pietsje,” vertelt Eddy. “Dat wie noch mar it topke fan de iisberch, mar wát in ferhaal, tocht ik. In amputaasje, in nije proteze, misbrûk, mar ek fjouwer kear de Vierdaagse rinne? It hat safolle ynhâld, it liet my net los.”
Eddy wilde Pietsje graag ontmoeten: dit verhaal verdiende het om verteld te worden, vond hij. Pietsje was daar eerst nog niet zo zeker van: ,,Ik tocht: bin ik belangryk genôch foar in boek? Is myn ferhaal dan sa bysûnder?” Maar toen Eddy op een dag voor haar huis de auto uitstapte, dacht ze: ,,Dit soe dochs wol wat wurde kinne.”
Op zijn beurt had Eddy dat ook al direct in de gaten. ,,Pietsje hat ‘de eagen goed yn de kop’, sa’t dat hyt. Se wie hielendal net wanmoedich, wat ik miskien wol in bytsje ferwachtsje hie. En, sa moai: se rûn gewoan foar my út, de keuken yn, sa’t do en ik ek rinne. Twa oeren letter hie ik it ferhaal op haadlinen heard. Wy soene der beide it wykein oer neitinke, mar ik wist it drekst. Dit moast wêze.”
Pietsje kwam tot hetzelfde inzicht. De timing was dan ook precies goed: na jaren worstelen met zowel haar verleden als weer goed leren lopen zonder linkerbeen, was ze op een punt aanbeland dat ze – juist door haar verhaal te vertellen – schoon schip wilde maken, en de weg naar een mooie toekomst definitief goed in te slaan. ,,Ja, doe tocht ik: wêrom eins net in boek oer my? Einlings krige ik de kâns om my út te sprekken, om myn ferhaal te dwaan.”
En het is nogal een verhaal. Eerst haar prothese: een gezwel in haar knie zorgde er voor dat in 2007 niets anders restte dan haar linkerbeen, tot onder de heup, te amputeren. Jarenlang verging Pietsje al van de pijn, die in haar hak was begonnen maar zich almaar uitbreidde. Meerdere artsen stonden voor een raadsel en zagen niet wat er aan de hand was: een gezwel in de knie dat zich bovendien snel een weg ‘omhoog’ werkte, richting lies. Toen men het wel in de gaten kreeg, was het verwijderen van het been de enige optie.
,,Dêrnei krige ik in kokerproteze, mar dêr koe ik neat mei. It slagge my net der ek mar in bytsje normaal mei te bewegen. Mei alle sores fan froeger kaam ik op in punt dat ik hast wanhopich wurde: net normaal bewege kinne, de famylje dy’t alles foar dy dwaan moat. Ik seach it net mear sitten.”
Tot ze drie jaar later toevallig hoort over iets nieuws: osseointegratie. Op een metalen pen die op het dijbeenbot gezet wordt, wordt een ijzeren kunstbeen met knie vastgeklikt, middels een ‘klikadapter’. ,,Yn it petear hjiroer waard my ek frege: ‘Wat wolsto?’ Ik skrok der suver fan… Dat wie my noch nea frege. Ynienen hie ik sizzenskip, ynstee dat oaren foar my bepaalden.”
Het blijkt haar redding: de operatie in het Radboud UMC in Nijmegen verloopt goed en ineens kan Pietsje zich weer richten op het terugwinnen van haar bewegingsvrijheid. Eddy – door het schrijven van het boek zelf half medisch specialist geworden – vertelt: ,,As osseoyntegraasje der net west hie, dan hie Pietsje hjir no ek net west, dat leau ik grif. Mar sa’n keunstskonk is gjin wûndermiddel, it is net ‘klik en klear’. Do moatst it sels echt wolle.”
Dat blijkt: vier jaar nadat ze haar klikprothese aangemeten heeft gekregen, zet ze de eerste stappen buiten. ,,Moatst leare te fertrouwen, op it matriaal en op dysels, datst goed ‘kommunisearje’ kinst mei de proteze. Dat giet net fansels.” Maar Pietsje is geen ‘gewone’: ze loopt in 2017 voor het eerst, met klikprothese, de Nijmeegse Vierdaagse. Ze herhaalt dat daarna nog drie keer. Volgens Eddy is ze ‘de top fan de Champions League’, en bij het Radboud UMC denken ze daar net zo over. Ze is er inmiddels ‘expert-patiënt’, en is aanwezig bij presentaties over de klikprothese. ,,Ik bin in symboal fan hoop foar minsken dy’t ek mei sa’n proteze holpen wurde kinne.” Daarnaast is ze ambassadeur voor Xilloc, het bedrijf dat de klikprothese ontwikkelde.
Het helpt ook dat ze een perfectionist is, zegt ze. ,,Ik ‘hipte’ in bytsje, earst, rûn krekt net echt ‘flak’. Doe bin ik werom gien en hawwe wy mei de profesjonals alles sa ôfstimd dat ik hielendal goed rin. Sa wurdt it produkt ek better.”
Jarenlang liep Pietsje kilometers op het Bildt en tot ver daar buiten. Waar dat eerst was om te oefenen, te wennen, vertrouwd te raken met het peperdure mechanisme onder haar, is dat nu omdat ze er van geniet. ,,Rinne is no wêr’t ik echt nei útsjoch. In freon hat ris sein: ‘nim in fototastel mei, dan hoechst net hyltyd oan de proteze te tinken’. Dat hat bêst holpen. Ik gean no te rinnen om foto’s te meitsjen. As ik in hiele moaie foto makke haw is myn dei wer goed.”
De fysieke bewegingsvrijheid helpt haar enorm om weer van het leven te kunnen genieten, maar zonder mentale bewegingsvrijheid was dat nooit gelukt. Om die terug te krijgen moest ze met de zwarte bladzijde uit haar jeugd afrekenen.
,,Ik bin opgroeid by Spannum, yn in gesin fan alve bern. Heit wie kostwinner, mem soarge foar de bern. Mar it wie in leafdeleaze opfieding. Ik koe neat goed dwaan, krige nea in krûp. As der wat wie sei ús mem altyd: ‘Jij hebt ook altijd wat!’ De ienige waarmte fan ús mem haw ik de njoggen moanne yn har búk hân, dêrnei nea wer, se wie stienkâld. Ik wie eangstich, se hie in beklamjende macht oer my.”
Het wordt nog veel erger als de vriend van een van haar zussen haar seksueel misbruikt. ,,Wy neame him net yn it boek, want dat fertsjinnet hy net. Hy is der mei weikaam. Mar alles wurdt wol dúdlik beneamd.”
Door de jaren heen ondergaat ze verschillende vormen van therapie om met het misbruik en haar liefdeloze jeugd om te gaan. Dat helpt, maar het is een proces van vallen en opstaan. Ze had vooral veel aan een familie-opstelling. ,,Om te begripen wêrom’t je dogge wat je dogge, en wêrom’t myn âlders dat ek dien hawwe. Dat praat it net goed, seker net, mar it holp my om my net langer skuldich te fielen oer it misbrûk. Ik wie noch mar in famke, ik koe der neat oan dwaan.”
Eddy luistert aandachtig als Pietsje haar verhaal doet. Hij zag ondanks alle ellende meteen ,,in ferhaal fan hoop, fan wilskracht, fan moed, fan trochsette, fan medyske ynnovaasje.” Hij bracht zelf ook een offer en zegde zijn baan als koster in Grou op om tijd vrij te maken om dit boek te schrijven. ,,It is Pietsje’s ferhaal, mar it is myn boek. Wy hawwe in djippe bân opboud, hawwe inoar wol tritich kear sprutsen. Dêr komt by dat wy beide mei ôfskie en rou te krijen hân hawwe yn ús libben. Allinnich dan kinst elkoar begripe. It misbrûk, dêr koe ik my net yn ferpleatse, mar ik haw it sa ‘getrouw’ mooglik opskreaun, mei help fan myn freondin Henriët, foar it froulik perspektyf.”
De drie kinderen van Pietsje en haar partner Sjoerd wisten toen het boek geschreven werd nog niet van mem’s verleden. Pietsje: ,,As it boek der net kaam wie hie ik it miskien net ferteld. Ik haw se altyd beskermje wollen. No moast it wol, want ik woe wol it hiele ferhaal fertelle. Wy hawwe der de tiid foar naam, se hawwe it besakje litte kind. Se fûnen it foaral foar my hiel begrutlik. Sy hawwe, lykas myn man Sjoerd, in grut offer bringe moatten. Ik fyn dat ik der te faak net west ha froeger, te drok mei terapy, mei de medyske saken. Sels hawwe se dat net sa erfaren, gelokkich. Mar wy kommunisearje der iepen oer no, hawwe sa’n grut respekt oer en wer, dat is it allerwichtichste.”
Of het boek voor Pietsje ook een vorm van therapie geweest is? ,,Ja, absolút. Eddy bleau altyd rêstich, skrok nearne fan, lústere en hie gjin oardiel. Ik haw myn ferhaal dwaan kind sa’t ik nea tocht dat ik dat dwaan soe.” Eddy: ,,Pietsje’s glês is altyd healfol, mar se is no noch sterker en moediger as doe’t wy begûnen.”
De fantoompijn van haar been, die blijft, maar is “mei medikaasje en akseptaasje” redelijk onder controle. Ze wil nu gewoon genieten, heeft rust gevonden en haar verleden geaccepteerd. “Ik bin leaver foar mysels wurden. Ik genietsje wer, fan it gesin, fan it rinnen en fotografearjen.” Van afkeurende reacties ligt ze niet wakker. ,,Dêr stean ik boppe. Dit is myn ferhaal.”
‘Jij hebt ook altijd wat! Een indrukwekkend levensverhaal’, Eddy van der Noord, uitgeverij Louise.
www.uitgeverijlouise.nl
