‘En ander diversche naciën’ – Vijf eeuwen nieuwe Bilkerts (8)
Wist u dat de laatste Bildtse burgemeester niet op ’t Bildt woonde maar in Leeuwarden? Hij was niet de enige, want tot 1658 woonden bijna alle Bildtse grietmannen daar ook. In 1621 huurde grietman Edzardt van Burmania, van het Burmaniahuis bij de Oldehove in Leeuwarden, weliswaar voor vijf jaar een (tweede) woning in St.-Anna, maar daar verbleef hij vooral wanneer hij zittingen van het grietenijgerecht voorzat. Meestal liet hij die over aan de oudste ‘bijzittter’. Zijn vrouw werd in 1623 lidmaat in St.-Anna, waar ze aan het avondmaal kon deelnemen. Ook Geeske Gravius, de vrouw van een volgende grietman, werd in 1640 lidmaat. Ze kwam toen uit IJsbrechtum.
Het tijdperk van de ‘onzichtbare grietmannen’ eindigde in 1658, toen Willem van Haren naar St.-Anna verhuisde. Vanaf zijn benoeming in 1652 was hij hier nadrukkelijk aanwezig. Hij woonde eerst in Belkum bij de Hemmema’s, zijn schoonouders, maar in 1658 huurde hij een huis in St.-Anna. In dat jaar werden hij en zijn vrouw ook lidmaat. Nadat ze hun huurhuis hadden gekocht en vervangen door een deftig landhuis, begonnen de Van Harens hier een hofhouding. Tot in 1795 de revolutie uitbrak, was het hier een komen en gaan van ‘nieuwe Bilkerts’ in hun gevolg. Zo werd de weduwe Aeltie Romkes in 1682 lidmaat in Sint-Anne. Ze was in dienst van de grietman en liet een ‘getuigenisse’ van elders zien. Waar ze voor die tijd had gewoond, staat jammer genoeg niet in het lidmatenboek.
Over drie andere ‘hofdames’ van de Van Harens is meer bekend. De Grouster domineesdochters Maike en Tryntie Elgersma kwamen in 1712 aan en vertrokken in 1719 naar Wolvega, waar ook een Van Haren hof hield. Maike en Tryntie waren nichtjes van Tytie Elgersma, de vrouw van de Stannebuurster predikant ds. Johannes Prigge. Het ‘domineescircuit’ leverde toen al langer welopgevoede jongedames voor de hofhouding van de grietman. In 1682 werd Johannes Lolckama predikant in St.-Jacob. Zijn nichtje Sophia kwam in 1683 aan uit Leeuwarden en vertrok in 1683 in het gevolg van Van Haren naar Stockholm, waar de grietman op een diplomatieke missie was. In 1685 kwam ze terug, tegelijk met Van Haren – en met de weduwe Aeltie Romkes, die blijkbaar ook was meegereisd. Sophia Lolckama vertrok kort daarna weer naar Leeuwarden. Daar trouwde ze in 1693 met een marineofficier.
‘Domineescircuit’ klinkt als ‘old boys’ network’, en dat was het ook. Vriendschappen tussen jongens uit grietmans- en predikantenfamilies werden vaak al gesloten op de school- of collegebanken. Aan de Franeker hogeschool hadden de Leeuwarder oud-gymnasiasten van 1626 tot 1668 hun eigen studentenvereniging. Er was een hele reeks aanverwanten van de Van Harens lid. Op de valreep scheef Johannes Lolckama zich in 1668 als lid in. Hoe hij aan zijn ambt op ’t Bildt kwam, laat zich raden, want de Van Harens hadden hier een zware stem in het kapittel. De oud-Leeuwarder club leverde ook al eerder drie Bildtse predikanten: Joannes Stonebrinck (1652), Petrus Horreus (1653) en Johannes van der Mey (1662). Het is veelzeggend dat dit begon in 1652, toen Van Haren grietman werd.
Dat ds. Van der Mey – voor zover we nu weten geen familie van de ‘oude’ Bildtse Van der Meijs – niet alleen zijn benoeming aan Van Haren dankte, maar ook min of meer bij de hofhouding van de grietman hoorde, bleek in 1671. Toen ging Van Haren op diplomatieke missie naar Denemarken en Zweden, en Van der Mey mocht mee. Kort vóór zijn reis was hij in Froubuurt hertrouwd met de Bildtse boerendochter Antie Arjens Gelder. Zijn eerste vrouw Bauckie Joannes Walewyck uit Dokkum, zelf kleindochter van een predikant, was in 1666 in het kraambed gestorven. Haar wapen en dat van haar man zijn nog te zien boven de ingang van de Bordenakerk in Froubuurt.
Van die kerk mocht hun zoontje Nicolaus in 1670 de eerste steen leggen – namens de grietman, dat weer wel. Nicolaus Joannis Walewyck van der Mey was vernoemd naar zijn overgrootvader ds. Nicolaus Joannis Waelwyck, die in Rinsumageest stond. De domineeszoon Jacob Claesses Waalwyck was in 1680 burgemeester van Dokkum. Sannes (1952) dacht dat ook de vader van Bauckie burgemeester was, maar dat heb ik nog niet kunnen vaststellen. Hoe dan ook trok de hofhouding van de Bildtse grietman vanaf 1652 een bonte verzameling nieuwe Bilkerts aan.
Volgende maand: Hop Marjanneke! Nieuwe Bilkerts uit Frankrijk
