Dirk Kuiken bracht zijn jeugd door in St.-Jabik. Hij studeerde filosofie en journalistiek en werkte jaren als eindredacteur voor de Leeuwarder Courant. Nu is hij fulltime klimaatactivist. Met actiegroepen de Luchtfietsers, Extinction Rebellions en Vliegop voert hij actie tegen bedreiging van het klimaat-, en de biodiversiteit
Dirk Kuiken komt aan op de fiets bij de afgesproken lunchroom in Leeuwarden. Sinds kort woont hij in de stad. Buiten is het koud, maar binnen is het behaaglijk warm. Onder het genot van een kop koffie met havermelk vertelt hij over zijn jeugd en idealen. Zijn vader is geboren in de Westhoek en later naar St.-Jacob verhuisd. Zijn moeder komt oorspronkelijk uit St.-Anne. In St.-Jabik bracht hij zijn jeugd door. ,,Ik weunde in de Gijsbert van Swietenstraat. Teugenover ôns waren der doe nag waaies. Je konnen de radarbol in Wier fan ‘t leger fanút ôns huus sien. Wij speulden in de waaies en wij gongen faak na see. ‘t Gefoel fan frijhyd waar heel fijn. Omdat ik as Bilkert opgroeid bin bij de Waddensee, is ‘t Waddengebied fansels wat dat heel dicht bij mij staat en ‘n part fan mij útmaakt.”
Kuiken heeft altijd al een sterk rechtvaardigheidsgevoel gehad. ,,Ik froeg mij ôf werom at de ene ryk is en de ândere aarm. Der is gyn morele ferklaring foor. Dat het mij altyd wel dreven. Derom hew ik dus ok filosofy studeerd en bin ik de sjoernalistyk in gaan.” Hij vond de journalistiek te beperkt, omdat onderwerpen van verschillende kanten moeten worden belicht en hij niet zijn eigen mening kon geven. Het politieke bewustzijn zit bij hem in de familie. Bep Sjoerdtje hield zich bezig met vrouwenrechten. Pake Dirk was communist en aanhanger van Ferdinand Domela Nieuwenhuis, pionier van het socialisme en anarchisme. ,,Bij ôns thús hong ‘n foto fan him. ‘n Ouwe man met ’n prachtig, groat beerd. Ik fon dat froeger wel ‘n fassinerend hoofd. Doe’t ik ‘n jaar of 12 waar reäliseerde ik mij wie’t hij waar en hew ik mij d’r meer in ferdiept.” Kuikens moeder zat vroeger bij de Rooie Vrouwen, de vrouwenafdeling van de Partij van de Arbeid. ,,Se waar der heel aktyf in. Se het ok nag even in de gemeenteraad sitten.” Kuiken ging met zijn ouders veel naar demonstraties en politieke bijeenkomsten in het land. ,,Met ôns hait hew ik as 10-jarige in 1983 na de groate demonstrasy in Amsterdam teugen de kernwapens weest. Der waren ‘n half miljoen mînsen bij. Dat binne dingen die’t je niet fergete. Dut het mij wel formd, ‘t het myn politike bewustwezen aktiveerd en ok ‘t enthoesjasme en wat je teweeg bringe kinne met aktivisme”.
Zijn vader is er niet meer, maar zijn moeder leeft nog en is trots op wat hij doet. ,,Se gaat ok wel ‘s met na de aktiviteiten die’t ik organiseer. Wij binne ‘t niet over alles eens. ‘t Hele radikale is sij totaal niet fan. Dat je blokkades opsette of je arrestere late, maar ok wat ideeën angaat is ôns mim gematigder dan ik. Foor mij is ‘t heel loochys, dat at je ‘n ândere samenleving wille, ‘t niet werkt deur d’r alleen ‘n bitsy over te praten.” Zijn kinderen gaan niet met hem mee om actie te voeren, zoals hij wel deed met zijn ouders. “An de ene kant dink ik wel dat ôns kines trots binne op mij, maar an de ândere kant skame se hur ok wel ‘n bitsy.” Kuiken vindt dat ze hun eigen idealen moeten leren ontdekken. ,,Ik bin befoorbeeld feganist, maar sij niet en dat is prima.” Hij doet alles op de fiets of met het openbaar vervoer. ,,Een fan ôns dochters loopt ‘n half jaar stazy in ‘t búttenland, maar ik fliig der niet hine. Dat fyn ik niet kinnen as klimaataktivist.”
Kuiken is actief bij Extinction Rebellion, Vliegop en de Luchtfietsers, Met Extinction Rebellion heeft hij in het voorjaar bij de vliegbasis Leeuwarden een blokkade gehouden. Het motto van Vliegop is geen bommen, maar bomen. Met de Luchtfietsers fietst hij rond met een grote wereldbol achter op de fietskar. ,,Onderweegs foere wij mooie gesprekken met mînsen over dat je befoorbeeld dicht bij huus ‘n mooie fekânsy hewwe kinne en hierfoor niet beslist na Bali hoeve te fligen. Of dat je de boadskippen ok op de fyts hale kinne. Dat ‘t niet alleen ferfelend is at ‘t dan regent, maar ok dat je op deuze menier weer kontakt met de netuur erfare. ‘t Is ‘n levensfizy die’t ik útdrage en overdrage wil. Ik hew ‘t gefoel dat ‘t d’r toe doet wer’t ik met doende bin en dat ‘t belangryk is. Ik bin nou hest 50 jaar en hew wel wat te fertellen. Dut is ‘t beste in myn beleving wat ik doen kin foor ôns kines en foor de maatskappij.”
Op 1 juli 2023 gaat Kuiken met de Luchtfietsers, waarschijnlijk vanaf Texel, drie weken langs de gehele Waddenzee tot aan Esbjerg in Denemarken fietsen. Hierbij fietsen ze ook door ‘t Bildt. Het is volgend jaar 45 jaar geleden dat een paar honderd fietsers deze tocht ook hebben gemaakt, destijds georganiseerd door onder andere de Waddenvereniging en Milieudefensie. ,,Doe worden de Wadden slim bedraigd deur gifloazings, ekonomise en militêre aktiviteiten.”
De actievoerders willen, ook met de fietser van toen, gaan kijken wat er sindsdien is gebeurd en antwoordt krijgen op de vraag hoe de Wadden er nu voor staan en wat de acties van toen hebben opgeleverd. Kuiken is benieuwd hoe de actievoerders van toen terug kijken op de fietstocht. ,,Wat het men sont die tiid deen met de Wadden. Is de sitewasy ferbeterd, wat binne de bedraigings nou? Wat kinne wij as nije generasy aktivisten lere fan hur en sij fan ôns?”
Met mede-activisten heeft Kuiken gesprekken over welke kant ze nu op moeten om verandering voor elkaar te krijgen. ,,D’r binne hele machtig lobbyisten fanút de landbou, de oaly en de bou. Ik dink dat alles noadig is: ‘t gesprek metnander an gaan, maar ok harde aksys. Ik fyn dat at bedriven, overheden, instellings of individuën dingen doen die’t onomstoatlik ernstige en onnorige ska toebringe an miljeu en klimaat en dermet op direkte wize ôns fortbestaan bedraige, mînsen ‘t (morele) recht hewwe – en meskien sels wel de plicht – om der ’n stokky foor te steken. Ok at dut betekent dat befoorbeeld gaslaidings/installasys/mesines onklaar maakt worre motte, of dat febriken beset worre motte.”
Kuiken vindt dat door de klimaat- en biodiversiteitscrisis, maar ook door de sociale crisis, deze manier van leven niet langer houdbaar is. ,,Hoe’t wij de stim fan de netuur deurslaggevend make kinne in ôns beslútformingsprosessen is ‘n fraag wer’t wij as fytsers onderling en met mînsen die’t wij útnoadige en of teugenkomme in gesprek gaan wille. En útteraard ok hoe’t wij dut toepasse sille at wij as Luchtfietsers (of as klimaatbeweging) sels beslútten nimme en dingen organisere.” Dit valt volgens Kuiken onder zoöcratische besluitvorming. ,,Dut soort oplossings is niet alleen richt op (individuele) gedragsferandering maar fooral ok op systeemferandering. Danksij ‘t bestaande kapitalistise systeem gaat de wereld na de kloaten, soawel ekoloochys as soasjaal en dat is wer’t ik út alle macht teugen stride wil.” Wat hij graag wil is dat mensen zelf weer gaan nadenken over hoe ze zouden willen hoe de wereld eruit komt te zien. ,,De wereld wort ok nooit helendal ideaal, maar soa’t ‘t nou is, kinne wij niet feerder. Ik perbeer mînsen an ‘t dinken te krijen. At wij ‘t echt wille, kinne wij dingen ferandere. De wereld fan nou hewwe wij ok metnander krejeerd. Wij kinne hur ok âns krejere.”
