‘Wy wolle de tsjerke libbend hâlde’
De Meinardskerk in Minnertsga is niet alleen een plek voor de protestantse eredienst, muziek- en erfgoedliefhebbers kunnen er ook hun hart ophalen. Eind oktober is er een expositie te zien over de brand die de kerk 75 jaar geleden trof. ,,It wie hjir folslein panyk.”
Als oud-Minnertsgeaster Gerryt Bouma via Sint-Anne naar zijn geboortedorp rijdt, speurt hij meteen de horizon af om de kerktoren te vinden. ,,As ik de toer sjoch, fiel ik my thús”, vertelt Dokkumer en lid van werkgroep Minnertsga Vroeger in de consistorie van de kerk. Het eeuwenoude gebouw dat letterlijk en figuurlijk midden in het dorp staat verdient volgens voorzitter van het college van kerkrentmeesters Sierk Muller meer dan een wekelijkse dienst en af en toe een begrafenis. Ook de rest van de protestantse gemeente – eigenaar van de kerk – staat hier zo in. Daarom worden er sinds een paar jaar naast de protestantse erediensten ook regelmatig concerten, muziekuitvoeringen en zangavonden gehouden, wordt de kerk uit 1450 opengesteld voor bezoekers en exposeren kunstenaars er hun werk.
,,De drempel foar de tsjerke is wat omleech.”, vertelt Muller. Het afnemend aantal leden van de kerk speelt mee in deze verandering. “It falt it hjir noch ta, mar in oantal jier lyn hawwe we dochs in kerkenfisie opstelt om nei de takomst te sjen. Hoe kinne wy de tsjerke libbend hâlde yn it doarp? Hoe kinne wy wat oare ynkomsten krije? It underhâld kost in soad jild. En doe tochten wy: wat binne de sterke punten fan us tsjerke? De akoestyk en it oargel binne dat. Dêr sette wy dus op yn.” Bouma en Muller krijgen zelf regelmatig kippenvel van de klanken in de kerk. Tijdens een muziekuitvoering of als het orgel speelt: er zijn maar liefst vier organisten binnen de kerk die het orgel uit 1717 kunnen bespelen. Muller: ,,Minnertsgea en muzyk, dat heart byinoar.” Er zijn zelfs cd’s opgenomen vanwege de unieke akoestiek in de kerk.
Om concerten en andere activiteiten mogelijk te maken investeerde de protestantse gemeente in goede stoelen en werd de consistorie kleiner gemaakt voor opslag ervan. Ook kwam er – mede als gevolg van corona – een goede beeld- en geluidsinstallatie. De verwarming moest worden vernieuwd en er is een rolstoeltoegankelijk toilet. ,,We binne hjir hiel wiis mei.”
De kerk is goed onderhouden. Momenteel wordt de noord- en oostkant van het dak vernieuwd, in 2019 en 2017 waren de andere zijden al aan de beurt. Het aanzicht van de kerk veranderde vorig jaar sterk toen de kastanjebomen werden gerooid. Het kerkbestuur was daarvoor al op de hoogte van een aantal zieke kastanjes en beraadde zich net op actie toen er tijdens een storm vorig jaar een kastanjeboom op het kerkhof waaide. Een paar weken later gingen er nog een paar aan de oostkant om. Alle kastanjebomen werden vervolgens gerooid, gefaseerd weg laten halen was eenvoudigweg te kostbaar. Het nieuwe aanzicht op de kerk is even wennen. Bouma vindt dat de kerk nu juist mooier uitkomt. Muller: ,,Ik wie wol húverich, mar ik mei dit wol lije. It is hiel persoanlyk. Sommigen fine ’t jammer foar it hôf.” Over een jaar kijkt het kerkbestuur of en welke bomen er eventueel geplaatst gaan worden.
Toen Bouma zijn gedachten liet gaan over het herdenken van de brand die de kerk 75 jaar geleden deels verwoeste, zag hij het thema van de maand van de geschiedenis: Wat een ramp. Toevalliger kon het niet. Hij verzamelde krantenberichten, foto’s en documenten voor een expositie die op 27, 28 en 29 oktober in het koor van de kerk is te zien. Het wordt meer dan alleen maar een informatief verslag. ,,We hawwe âlde brânslangen en een brandweerwein út die tiid. Ek sette we in tafel del wêr’t mînsken die ‘t noch herinnerings hawwe oan de brân hjir oer fertelle kinne. Sa wolle wy de skiedenis ek libbend hâlde.”
Wat er precies gebeurde zeventig jaar geleden? ,,It wie in warme dei, 3 juni 1947”, vertelt Bouma. ,,Een leadjittr klom it dak op om een lekke dakgoot te meitsjen. Hij die dat mei in benzinebrander, wylst dat ainliks ferbean wie.” Er ging iets mis en een brandje zette in korte tijd het hele gebouw in lichterlaaie. ,,De wyn wie stevig en it hout kurkdroech, sa brandde de tsjerke hielendal ut, it dak, de tsjerkebanken, it monumentale Hinsz-oargel, alles behalve de stienen muorren. It hout yn ‘e toer baande troch en de klok foel nei ûnderen.”
De brand sloeg ook nog eens over naar de omgeving. Vonken vlogen in zonneschermen van woningen en twee boerderijen met rieten daken vlogen in brand. ,,It wie folslein panyk hjir. Mînsken gooiden harren húsrie nei bûten, in de hoop wat te rêden, mar dat begûn fuort te baanen.” Brandspuiten uit de wijde omgeving bestreden het vuur, maar ook dorpsbewoners hielpen mee. Ze gooiden emmers water op het vuur en probeerden het interieur uit de kerk te redden. In de torenhal is een stuk van een kerkbank en kansel te zien, beide gered uit de kerk. De loodgieter werd overigens later door een rechtbank veroordeeld voor de brand, weet Bouma. ,,Ferhalen gean dat hij sich tekoart dien had yn in gesticht. Hiel tragisk.”
Na de brand werd de kerk in vijf jaar tijd weer opgebouwd. Muller kan zich er vijfenzeventig jaar later over verbazen. ,,Yn die tiid, sa nei de oorloch. Mei dûbbeltjes en kwartsjes kaam it jild op tafel. It hiele doarp die mei.” De grafkelders werden dichtgegooid en grafzerken herplaatst. Het koor – dat met een houten schot eerder was afgescheiden van de rest van de kerk – werd weer bij de kerk getrokken. Een nieuwe kansel, uit Blije, kwam op een andere plek dan voorheen en de gemeente vond een orgel bij een af te breken kerk in Welsryp. Het bleek in 2000 om een Robustelly te gaan, volgens orgelkenner Jan Jongepier is het orgel een van de meest bijzondere 18e-eeuwse orgels van Noord-Nederland.
Toren met klok
