Te gast in een kudde van twaalf
Pestgedrag in de klas, je niet uit durven spreken of wantrouwen binnen het team. Het zijn een paar voorbeelden van vervelende situaties waarbij coaching met paarden kan helpen. Manege en coachingsbedrijf Japero aan de rand van Berlikum werkt niet met één paard, maar met de hele kudde. ,,Ik denk dat we daarin een van de weinig in Nederland zijn, zo niet de enige”, vertelt eigenaar en coach Petra Weijer. Het effect van de coaching met de kudde is direct én toepasbaar in het dagelijks leven. Naast coaching biedt Japero ook freestyle lessen en ponykampen.
Petra hield als kind al van paarden en ging op paardrijles toen ze twaalf was. ,,In die tijd betekende paardrijden vooral dat je als ruiter je zin kreeg en het paard hard aan moest pakken als het niet luisterde, desnoods met een zweepje”, vertelt ze in de ‘saloon’ van Japero. ,,Kijken en luisteren naar het paard was er niet bij en voor samenwerken met een paard was vaak geen plek.” Toen Petra in 2017 de manege over nam van haar vader was al het één en ander veranderd qua omgang met de paarden. Japero ging werken volgens de visie natural collaboration, die inhoudt dat alles moet samenwerken om goed te kunnen functioneren. De western/freestyle lessen werden omgebogen naar de ‘Japero-methode, waarbij de nadruk wordt gelegd op de samenwerking in de breedste zin van het woord.
Intussen zocht Petra ook naar manieren om vervelend groepsgedrag bij kinderen en volwassenen om te buigen. Nadat in 2010 een groep gevangenisbewaarders uit Zutphen te gast waren in de kudde bij Japero zet Petra de paarden in voor coaching en ontwikkelde ze een eigen antipest-programma met de twaalf paarden. Daarmee is de manege één van de grondleggers van coaching met een hele kudde paarden. Douwine Bom werkt sinds 2015 als coach en instructrice bij Japero, zij is daarnaast psycho-sociaal therapeut in Leeuwarden.
De wijsheid van de kudde, daar raken Petra en Douwine niet over uitgepraat. Hun ‘twaalf collega’s’, zoals ze de paarden liefdevol noemen, staan buiten in de frisse ochtendzon. Ze kunnen zelf de stal ingaan, als ze willen. De oudste is al meer dan twintig bij Japero en de jongsten zijn nog geen jaar. Dag en nacht zijn de paarden bij elkaar, zoals in een natuurlijke kudde. Voor een geoefend oog is duidelijk dat er een strikte hiërarchie heerst onder de paarden. En iedereen accepteert zijn plek. Dat wil niet zeggen dat er onderling geen ruzietjes zijn. Wanneer er onenigheden zijn wordt dit direct opgelost. ,,Dit in tegenstelling tot mensen”, legt Douwine uit. ,,Paarden willen geen stress in hun kudde en willen dit zo snel mogelijk kwijt. Dat heeft te maken met veiligheid, dat is het allerbelangrijkst in de kudde.”
De kudde paarden is een heel goede leeromgeving voor mensen. De kudde weerspiegelt namelijk hoe we ons zouden willen voelen in de groep of samenleving. Met het ene paard voel je een klik, met de ander niet, zoals ook bij mensen. In coaching met groepen mogen de gasten een paard ‘uitkiezen’ waartoe ze aangetrokken worden. De lichaamstaal van paarden is vervolgens eerlijk, betrouwbaar en nuchter. Petra: ,,Een paard oordeelt ook niet, dat maakt het een heel veilige manier om gedrag te spiegelen. Een paard reageert op spierspanning veroorzaakt door gedachten of gedrag van de ‘gasten’ in de kudde. Je kunt paarden niet voor de gek houden. Mensen houden vaak spanning vast of onderdrukken gevoelens. Paarden laten dan met hun gedrag zien wat er echt gaande is.”
Tijdens de coaching maken Petra en Douwine de vertaalslag van het paard naar de mens. Belangrijk daarbij is dat ze de paarden goed kennen en dus het paardengedrag kunnen onderscheiden van het spiegelgedrag. ,,Je kunt niet zomaar met paarden werken die je niet kent, dan is dat onderscheid lastig te maken. Onze jarenlange ervaring en de stabiliteit van de kudde zijn wezenlijk.” Ook geven ze handvatten om de paardenlogica toe te passen in het dagelijks leven.
Coaching met paarden kan helpen bij het bewust worden van je verbale en non-verbale communicatie, je vooroordelen, het aangeven en aannemen van grenzen of beter samenwerken.
De coaching kan individueel maar ook in groepen worden gedaan. Op het paard zitten of rijden hoeft niet. ,,Sommige mensen zeggen: ik heb niets met paarden. Dat is niet nodig. Het gaat erom dat iemand tijdelijk onderdeel is van de kudde. Je krijgt inzicht in je gedrag, gevoelens en gedachten. Het kan ook helpen bij burn-out, overspannenheid of depressie.” Petra en Douwine kennen vele voorbeelden van mensen die gebaat zijn bij deze vorm van coaching. ,,Mensen maken persoonlijke groei door, dat is zó mooi om te zien.”
Naast schoolklassen die het anti-pest programma volgen, krijgen leerlingen van de mbo Rebound Leeuwarden al voor het vijfde jaar begeleiding bij Japero, maar ook teams van bijvoorbeeld zorginstellingen komen naar de manege. Bewust kiest Japero voor maatwerk qua aantal sessies en menselijke schaal in plaats van al teveel papierwerk of protocollen. ,,We houden het praktisch, nuchter en menselijk. Zo weinig mogelijk bureaucratie. Die tijd die daarin moet worden gestoken, investeren we liever in de persoon.” Vaak is met een paar sessies al heel veel effect te bereiken. ,,Het is heel schrijnend dat mensen die in nood zitten maanden moeten wachten op hulp in welke vorm dan ook. Bij Japero kan je snel terecht voor handvatten.”
Om mensen kennis te laten maken met de Japero-stijl organiseert de manege iedere woensdagavond een kijkavond van 19.30 tot 20.30 uur. De coaching, de manier van lesgeven van Japero en het paardvriendelijk samenwerken met de paarden worden dan duidelijk. Ook organiseert Japero op 25 maart een open dag. Petra: ,,De Japero-methode en het effect is soms lastig uit te leggen met woorden, je moet het echt ervaren.”
