Waarom van ver halen als het dichtbij ook te krijgen is? Bildste boeren en particulieren bieden steeds vaker direct groente, fruit, eieren, melk, noten en honing te koop aan. Voor de aanbieders is het een leuke hobby en/of bijverdienste, de consument krijgt verse seizoensproducten uit de buurt. ,,’t Is belangryk om mînsen bewust te maken wer’t ôns eten weg komt en dat dat allegaar niet fanself gaat.”
Wat men van verre haalt is lekker. Die uitdrukking lijkt soms soms ook voor groente en fruit te gelden. Maar de hoge brandstof- en energieprijzen zetten ons meer dan ooit tot nadenken: waar komt ons eten vandaan? Hoe eerlijk en duurzaam is de productie? Hoe kan het dat Nederlandse telers de appels niet van de boom kunnen te halen, terwijl er ook appels uit Nieuw-Zeeland in de supermarkt liggen? En welke gewassen worden nu eigenlijk uit de Bildtse grond geoogst?
Bij VOF Akkerbouwbedrijf De Jong draait het voornamelijk om de aardappel, vertelt Sjoerd de Jong, die sinds 2020 op kleine schaal Bildtse gewassen verkoopt onder de naam Bildts Genot. Hij doet dat op aanvraag en via de kuubkist vol met oogst uit de buurt aan de Oudebildtdijk, bij het bedrijf van zijn familie. Steeds meer mensen weten Bildts Genot te vinden, weet Sjoerd, die het bedrijfje bestiert naast zijn 40-urige werkweek. Hij hanteert standaard prijzen en kan voor de meeste gewassen goed concurreren met de supermarkten. ,,Mînsen komme fooral foor de kwaliteit, die is soa bêst, dat se soms sêge: ik wil nooit meer eerpels fan ‘e súppermet. Ik bespeur meer bewustworring op dut gebied en fia social-media en skielk myn website deel ik ok graag kinnis over de gewassen.”
In beginperiode verkocht Sjoerd vooral producten van het akkerbouwbedrijf van zijn familie en Jensma Agro, maar hij zoekt voortdurend naar uitbreiding van het aanbod. ,,Wy tele nou sels op klaine skaal ok Bildtse pastinaken (bietwuttels) en haal rooie bieten en kool fan boeren in ‘e buurt. En de wuttels bin nou krekt út de Bildtse grônd.” Die oogst komt toevallig precies op tijd voor de Bildtse smaakroute op 29 oktober. ,,D’r is soafeul moois op ‘t Bildt, dat kinne je dan proeve. Die dâg fiere wij ainliks ok dat de leste oogsten fan ‘t lând binne foor de winter.”
Pompoenen in allerlei kleuren en maten liggen in de Nassaustraat in Sint-Anne en aan de Oudebildtdijk vlakbij Ouwe-Syl. Arjen Wiersma heeft ze allemaal een keer of vijf door de handen gehad voor ze in de soep of taart terecht komen. Hij teelt ze al meer dan twintig jaar, achter het ‘rode dorp’ in Sint Anne. ,,’t Is ‘n heel mooi gewas. Ik fyn it prachtig.” Enthousiast legt hij uit hoe hij er acht weken lang druk mee bezig is. Lange tijd kleurt de bodem groen van de grote bladeren, en als die afsterven door meeldauw komen de pompoenen tevoorschijn. Ieder jaar probeert hij verschillende rassen en soorten uit, de ene kan beter tegen droogte of natheid dan andere, zo kan hij het risico op mislukte oogst spreiden. Dit jaar heeft hij het areaal verkleind vanwege de hoge kosten van onder andere het zaad en diesel.
Waar de pompoenen en kalebassen de eerste jaren vooral voor de sier werden verkocht, merkt hij dat nu meer mensen pompoen eten. ,,Bilkerts fine orten foor de soep al heel freemd en pompoen helendal. Maar ‘t is echt ‘n ‘superfood’, d’r sitte wel feertyn goeie stoffen in. Je kinne d’r heel lekkere gerechten met make. Al mot ik sêge dat ik sels niet soa’n keukenprîns bin.” Zijn favoriet is de Winter Luxery, een oranje pompoen met netstructuur. Geld verdienen aan de verkoop is leuk, maar daar doet Arjen het niet voor. ,,’t Geeft fleur en kleur, en ik fyn ‘t ok belangryk om mînsen bewust te maken wer’ t ôns eten weg komt en dat dat niet fansels gaat.”
Sander Drijfhout uit Nij Altoenae hield altijd al van dieren. Toen hij in coronatijd vaak thuis zat, kocht hij kippen die hij tam maakte. ,,Soa bin ik de aaien gaan ferkopen en hew ik meer kippen kocht.” Al gauw kwamen er aan de Schuringaweg ook gewassen bij. Uien verbouwt hij met zijn vader op gehuurd land, de aardappelen komen van een boer en de biologische bloemkool koopt Sander buiten Het Bildt. Vooral de biologisch geteelde bloemkool spreekt mensen aan, merkt hij. De verkoop in de schuur is een leuke bijverdienste voor Sander, die een leerwerktraject tot trekkermonteur volgt. ,,’t Loopt wel lekker deur, d’r gaat gien dag foorby of d’r sit wel wat geld in ’t potsy.”
Achter de geraniums zitten is niets voor Jacob Stapert van het Zuideinde in Sint Jacob. Daarom werkt hij graag in zijn twee tuinen van ongeveer 3 are groot buiten het dorp richting Mooie Paal. Wortels, prei, uien, aardappels, rode kool, groene kool: onder zijn groene vingers lukken de oogsten bijna altijd. Straks komt er boerenkool van het land en in de zomer teelt hij aardbeien onder plastic. Zelf eten hij en zijn vrouw natuurlijk ook altijd van de eigen tuin. ,,Niks is beter as fors eten.”
De kast voor hun huis ontstond anderhalf jaar geleden, omdat er zoveel groente over was. Om het simpel te houden kost alles 1 euro. Het gaat hard momenteel, vertelt Jacob, vooral de dikke preien. ,,In de winkel kost ’n praai 60 of 70 sint en hier krije je drie foor een euro. En hier is gyn winkel meer en nou kin men in ‘t dorp gewoan groente hale.” De tuin en kast geven Jacob veel voldoening. ,,Soa fine je wat út.” Een grote bijverdienste is het overigens niet, want hij schakelt een loonbedrijf in om de grond te spitten en ruggen te maken. ,,It mot wat hobby blive.”
Een teveel aan fruit op de eigen tuin en moestuin achter het spoor was voor Alie Keizer van de Stadhoudersweg in Sint Anne ook de reden dat ze het overschot aan fruit en jam aan de weg ging verkopen. ,,En fan ‘t een kwam ‘t ânder.” Ze geniet van haar tuin en oogst in de zomer onder andere aardbeien, bramen, frambozen, blauwe bessen en in het najaar appels en peren. Ze verkoopt ze vers en maakt er ook jam van, waardoor het fruit langer eetbaar en houdbaar is. ,,Myn sjem is lekkerder dan út de súppermet want d’r gaat minder suker in.” Om het assortiment aan te vullen haalt ze in het seizoen ook aardbeien bij Fryske Strawberries in Berlikum. ,,Die komme der út de kas en binne dus súpperfors, soms binne se krekt plokt, dat hew ik ‘t liefst.”
Bildtse Smaakroute Om te laten proeven hoe lekker de Bildtse producten zijn, bedachten Sjoerd de Jong en Gerlof Douwe Heeringa in 2020 de Bildtse Smaakroute, een route langs plekken met lokale producten. De eerste twee edities waren erg geslaagd en komende zaterdag de 29ste is de derde editie, met een aantal nieuwe producenten en producten. Naast de jams van Puur Alie en groente en aardappelen van Bildts Genot is er nog veel ander lekkers te halen: schapenkaas en -yoghurt van D’Ouwesylster, pruimenwijn en pruimensap bij Ben & Kitty in Sint Jacob, gerookte gans en gerookte paling bij Waddenherberg The Friezinn, verse koeienmelk bij firma Noordzigt aan de Middelweg-West, Black Angus rundvlees bij Firma Goodijk aan de Zuiderweg onder Sint Jacob en bier van Syls Geluk in Ouwe Syl. Kijk op de facebookpagina van de Bildtse Smaakroute voor meer info.
