Column
Fan de talen in Frysland binne fansels ’t Frys en Nederlâns ’t bekindst. Naast noemde talen binne d’r in ôns provînsy ok nag ’n prot dialekten. ’t Bekindst binne ’t Stellingwerfs en ’t Bildts. Niet om’t ik Bilkert bin, maar dat is gewoan soa. Fraag mînsen na twee dialekten en se noeme fort deuze twee.
Wat ik trouwens helendal gyn mooi woord fyn is ‘minderhydstalen’ dat teugenworig in plak fan dialekt brúkt wort. Jawis, ik weet wat der met bedoeld wort, maar at d’r een woord over de taal negatyf klinkt, dan is dat ’t woord ‘min-der-hyds-taal wel. Fansels binne wij in de minderhyd, maar dut woord likent wel ’n form fan diskriminasy.
Maar wer’t je ’t Bildts ok ônder sette, de taal is gelukkig nag springlevend. Ik fyn ’t prachtig at een foor de tillefizy of radio in ’t Bildts praat. Goed, bij de meesten is ’t niet altiten even geef, maar se prate temînsen Bildts. Want sêg nou sels: wie praat d’r nou nag geef Bildts? Dat is op een hând te tellen, bin ik bang.
Ja, maar ’t Bildts klinkt soms soa rau, hoor ik goenent wel ’s sêgen. Dat fâlt best met. Alhoewel, d’r binne al ’n stikminnig woorden…. ’t Beste foorbeeld derfan is ‘wiif.’ Dat is in de Bildtse betekenis gyn grof woord. Dat betekent fansels frou. En met ‘wiif’ wort dus niks negatyfs bedoeld, maar dochs klinkt ’t al wat negatyf. Wel wat? Nou, jim kinne mij nag meer fertelle, maar ik fyn ’t àl ’n grof woord. Dat illustreer ik deur ’n foorbeeld te geven: “Goeie, ’t is met Jan. Is dyn wiif d’r ok?” Mot ik feerder nag wat sêge? Ni, just. De baide mânly fan de potkast ‘Nag Even Bildts’ hewwe ’t ok altiten over hur wiif. Dat hoort mâl, maar in de betekenis dus gyn ferkeerd Bildts woord foor frou. Maar wat ik al saai: ’t klinkt al grof. Der binne wij ’t allegaar wel over eens, docht ik soa.
Op sich is frommes ’n mooier woord as wiif, maar ok dat komt je weer wat grof de bek út. Hm, bek… Ok soa’n woord. Dat behannel ik later wel ’s. Frommes dus. Soa grof as wiif is ’t niet, maar ’t is dochs ’n goeie tweede. Fan: ”Wat ’n núvver frommes, je”.
Apart dat je deur woorden ’n ânder beeld krije kinne fan mînsen. Dut het allegaar te krijen met soawel positive as negative klank en útspraak, wilens de betekenis dochs ’t selde is. Laat ik ôfslútte met wat ’t woord wiif weer posityf maakt: “Wat is dat ’n topwiif!” Wie? Dat laat ik an jim sels over.
Jan de Groot
